व्याकरण २.१

#व्याकरण

वर्गात मराठीचे अध्यापन करताना नं हे विद्यार्थीसुद्धा आपल्याला कोंडीत पकडतात बरं का !  आता परवाचीच गोष्ट , मी नेहमीप्रमाणे इ. ७ वी वर श्रुतलेखन घेत असताना मुलांना  'अनुस्वार नीट द्या रे.'  'शीर्षबिंदू द्यायला विसरू नका बरं ' अशा सूचना देत होते. तेवढ्यात स्मार्ट तेजसने मला मध्येच थांबवून विचारले की मॕम, म्हणजे टिंबच द्यायचा नं?  मी मान हलवून "हो " म्हणाले तर त्याचा पुढील प्रश्न "मग हा अनुस्वार व शीर्षबिंदू असे दोन शब्द का वापरताय तुम्ही ? दोन्हीसाठी टिंबच तर द्यायचाय. मग हे दोन्ही  शब्द सारख्या अर्थाचे की वेगवेगळे ? यांचे नेमके अर्थ काय ? "

अस्मादिकांनी क्षणभर विचार केला. स्वतःशीच म्हटले point to be noted mam,," आणि दिले समजावून..ते असे. 

अनुस्वार आणि शीर्षबिंदू यांचे चिन्ह (ं) जरी एकच असले तरी यात फार मोठा फरक आहे. 

अनुस्वार म्हणजे  अक्षरामागून येणारा उच्चार . व्याकरणाच्या भाषेत सांगायचे झाले तर  अक्षरानंतरचा येणारा 'अनुनासिकांचा' उच्चार म्हणजे  'अनुस्वार' होय. ङ्, ञ्, ण्,न् आणि म् ही  मराठी  वर्णमालेतील अनुनासिके आहेत. उदा. गङ्गा/गंगा पञ्चम/पंचम, षण्ढ/ षंढ, मन्दिर/मंदिर, अम्बर/अंबर. प्रस्तुत उदा.त अक्षरांवर  दिलेला अनुस्वार आहे.

शीर्षबिंदू याचा अर्थ ज्या अक्षरावर ं हा दिलेला असतो त्या वर्णाचा पूर्ण  उच्चार करायचा असतो. उदा. 

मी सांगितलं ,कसं ? ,भलं, पावसाचं गीत, राहिलेलं, 

यामध्ये ल, स, च वर शीर्षबिंदू दिलेला आहे तेव्हा  त्या ल,स, च चा पूर्ण  उच्चार करायचा असतो.

थोडक्यात , 

अनुनासिके -अनुस्वार 

आणि

 पूर्ण उच्चार - शीर्षबिंदू.

आणि हो, यापुढे ं याला टिंब नाही हं म्हणायचं..अनुस्वार अथवा शीर्षबिंदू असाच शब्दप्रयोग करायचा,

काय ? झाला ना संभ्रम दूर ?

डॉ .वसुधा वैद्य